Mila: Isang Inspirasyon ng Lipunan

Ang pelikulang Mila (Maricel Soriano) ay larawan ng isang guro na may pagmamalasakit sa kanyang tinuturuan at pagpapahalaga sa trabaho.  Makikita sa pelikula kung gaano niya pinahahalagahan ang bawat mag-aaral sa pamamagitan ng matamang pagtuturo sa kanila at higit na pagpapaliwanag sa mga mag-aaral na hindi masyadong nakakaunawa ng mga aralin.   Higit din niyang naisasasip na ang sinumang dumaan sa kanyang mga mag-aaral ay nasa mabuting kalagayan sila bilang kabahagi niya sa kanila.  Dahil sa angking kabutihan nito sa mga mag-aaral ay naging malapit ang mga bata sa kanya, na kadalasan ay nagiging sumbungan ng mga hinaing, problema at mga pasakit na napagdadaanan ng mga estudyante sa kanilang buhay.   Makikita mo sa kanya ang pagiging handang tumulong sa sinumang nangangailangan sa kanya sa lahat ng oras.

Si Mila ay isang babae na sa kabila ng kabutihang kanyang ipinapakita sa iba ay may hindi maganda rin siyang pinagdadaanan sa buhay.  Naroong ang kanyang mga magulang ay mayroon problema sa relasyon,  ang kanyang ina na inaabuso ng kanyang amang isang lasinggero.  Naging sawi sa kanyang unang pag-ibig hanggang sa may dumating sa kanyang buhay at nagpatibok nito si Primo (Piolo Pascual.  Isa siyang babae na may puso at damdaming nagmamahal.  Sa buong akala niya si Primo na ang makapagbabago sa takbo ng kanyang buhay-pag-ibig.  Sadyang mapagbiro ang panahon dahil pasakit din pala ang maidudulot ng huli sa kanya sapagkat ito ay isang lulong sa ipinagbabawal na gamot.   Naudlot ang pag-ibig nito ng mas pinili ng lalaki ang hindi mailagay sa rehabilitasyon sa Tagaytay.

Isang babaeng may ipinaglalaban si Mila.  Dahil sa hindi sapat na ipinasasahod nito ay minabuti ng kanyang mga kapwa guro ang mag-hunger strike para maipabatid sa administrasyong Aquino ang hindi nila pagsang-ayon sa kababaang-sahod na ibinibigay sa mga katulad niyang guro.  Hindi alintana ng mga ito ang hirap, pagod at kapahapamakan na maaaring kakaharapin sa isinasagawang pagrarali.   Dahil sa samu’t saring pahirap na pinagdadaanan niya sa buhay ay natagpuan ni Mila ang kanyang sarili sa Ermita na siya kinapadparan niya.  Doo’y mas naipadama niya ang kanyang pagmamahal sa kanyang kapwa sa pamamagitan ng mga pagtuturo nito sa mga kabataan na pinagkaitan ng edukasyon.  Naging takbuhan din siya ng mga prostityut sa pagpapaturo ng Ingles bilang paghahanda sa isang dayuhang kostumer na maghahanap ng panandaliang-aliw.

Inilahad sa kwento na bawat tao ay mga layunin sa buhay.  May mga tungkulin na nararapat na gampanan kahit saan ka man nailagay o anumang lipunan ang iyong kinalalagyan.   Isang huwaran na guro si Mila dahil hindi niya isinentro ang buhay niya para sa sarili lamang, bagkus ito ay kanyang iniaalay sa paglilingkod higit sa lahat sa mga nangangailangan.  Pinahahalagahan ni Mila ang edukasyon.  Ninais niya ang mga kabataan na makapag-aral at matuto para umahon sila sa buhay.  Isinalba niya ang isang menor de edad sa pagkakasadlak nito sa prostitusyon.  Pinaunawa niya sa isang bata ang pagmamahal nito ng kanyang ama.  Maging ang isang taong wala na sa kanyang katinuan ay hindi niya pinandidirihan sa halip pinakitaan niya ito ng pagmamalasakit.  Patunay lamang na kayang baguhin ng isang tao ang hindi magandang anyo na inilalarawan ng kanyang lipunan. May magagawa siya.   Hindi kailangan ni Mila ang pagkakaroon ng maraming pera para makatulong dahil para sa kanya ang pakikipag-usap at pakikipag-ugnayan nito sa kanila (mga nangangailangan) ay simbolo ng kanyang hindi matatawarang pagmamahal sa kanyang kapwa.  Si Mila ay nagsilbing inspirasyon sa lahat na ang bawat karanasan sa buhay ay siyang magtuturo sa pagiging ganap na tao.  Na higit sa apat na sulok ng silid ay isang malaking paaralan ang lipunan.   

  

                

Surigao del Sur's Britania Group of Islets

       

          It was a great experience being able to visit the captivating, breathtaking and exquisite Britania Group of Islets. Though it was not well planned but a colleague of mine named Ryan and I decided to have a trip to Surigao del Sur as our way of responding to an invitation to visit a dear cousin (Ate Liberty). From her lovely house in Prosperidad, we traveled almost two hours to reach the place.  We were amazed by the dazzling view of the mountains and the opposite side which is the majestic beaches of Lianga Bay. We were in convoy.  I was inside the newly-bought car of my cousin Dong and so it was easy for us reach the place.

         Britania is composed of 24 islets and it was named after its barangay located in the municipality of San Agustin in Surigao del Sur.  Out of 24 islets, we were only able to encompass a tour of two islets.  First stop was in Hagonoy which  was the farthest. The islet is surrounded with crystal clear waters because of its pristine white sand.  It has a few coconut trees into one side, enough to provide shed under the heat of the sun.  Before we reached the islet, we partook our enticing lunch especially the tasty Lechon Baboy sponsored by our kind-hearted ante Flora. The aunt of my cousin.  

Next stop was in Boslon.  There, we had our taking of pictures. We saw statue of Birhen sa Guadalupe and a cross standing in the side of the islet. I felt secured and protected by the two symbols.  We plunged and had swimming as well. We were lucky enough because there were only few tourists went, though it was a Saturday.  I assumed that the reason behind was that, most of the people went to their respective provinces or went somewhere else to celebrate the holy day set for the souls.  We had a walked, infact, 360 degree of the islet and able to see the entirety of one of the bounties of nature.  It was perilous because we saw some sea urchins inhabited in the coral reefs or might as well we will be get hurt by the stony corals with sharp edges but we were able to made it. 

         The experience was indeed amazing in Britania and definitely I will go back if given another chance.  I would say that its Surigao del Sur's best kept-secret and something that we Filipinos can be proud of next to Boracy.  Thank you to the beautiful people in Surigao whom I knew. Till we meet again po.  

with James, Ante Flora,  Gain, my mom, Cousin Libs and Dong

                                                     with Ryan, Ot-ot, ate Jen and James

Babae: Simbolo ng Katapangan - Suring-pelikula

         Tatlong babae sa isang kwento ang inilalarawan ng kwentong Babae sa direksyon ni Lupita Kashiwara. Si Bea na ginampanan ni Nora Aunor ay isang karakter sa kwento na hindi masaya sa kanyang buhay may-asawa. Bagaman isa siyang arkitek ngunit naging sagwil naman ito sa kanyang pakikpagrelasyon sa kanyang kabiyak na si Ricky dahil nadarama nito ang pangmamaliit sa sarili at ang trabahong ito ang nag-aagaw sa oras ng babae sa kanyang obligasyon sa asawa. Nagkaroon ng isang anak na babae si Bea sa karakter ni Judy Ann Santos (Alex) mula sa isang bakla nitong nobyo na nagkaroon din naman ng karelasyon sa kanyang kapwa lalake. Makikitang isang matapang na babae si Bea dahil sa kabila ng pambabae ng kanyang asawa gayundin ang pananakit nito sa kanya ay tiniis pa rin niya sa ngalan ng kanilang pagsasama.
          Nasadlak naman sa isang pang-aabusong relasyon si Alex sa kanyang nobyo na pinagganapan ni Jao Mapa sa karakter na Victor. Makailang beses na rin na nasaktan ng huli ang babae pero sa tuwing itong lalake ay nanlalambing ay pinapatawad pa rin niya. Nagnanais ng panahon at ganap na pagmamahal ang anak sa ina pero napupunuan naman nito ng kanyang totoong ama dahil sa pagiging abala ng kanyang ina sa pagtatrabaho. Makikita rito sa karakter ni Alex kung paanong napagtitiisan niya ang pananakit ng nobyo tanda ng kanyang totoong pagmamahal sa lalake. Sa bandang huli ay napatunayan niya sa kanyang sarili na ang kanyang pagkababae lamang ang habol ng lalake na kamuntik na ring napalungi. Napatunayan niyang hindi lahat ng lalake na nagpapakita ng kabutihan hangad ay totoong pagmamahal.
          Isa pang babae na inilalarawan sa kwento ay ang karakter ni Nida Blanca (Adora) na iniwanan ng kanyang asawa na si Arman (Luis Gonzales) dahil sa isang karamdaman. Hindi naging masalimuot ang karakter ni Nida sa piling ng kanyang kabiyak sa buhay sapagkat mahal na mahal ito ng huli. Makikita sa kwento kung paano nakapagdulot ng kalumbayan sa babae ang pagkawala ng minamahal na dumating sa punto ng pakikiusap na turuan siya ng makapagpatuloy sa pagharap sa buhay na nag-iisa kahit hindi magawa ang paglimot. Ipinakita rin sa kanyang karakter na maaaring makapagdudulot ng matinding pagdadalamahati sa isang babae ang pagkawala ng minamahal dahil wala na itong mapagbabahaginan ng lungkot, ng saya, at ng katawang-pangangailangan. Sa bandang huli, upang mapunuan ang pangangailangan ng ito ay muling nakahanap ng isa pang lalaking magpapaligaya sa kanya bilang babae si Adora.
          Masasabing mahusay ang pagkabuo ng kwento at pagkatagpi-tagpi ng mga kwento ng tatlong babae sa magkaibang henerasyon. Ipinakita rito ang kanilang pagiging matapang. Si Bea na naniniwala na kailan man ay hindi maituturing na isang totoong pagmamahal kapag kaikibat na ipinapakita nito ay pananakit ng kaperaha. Siya ay sumisimbolo ng babae sa kasalukuyan na punong-puno ng mga pangarap at determinisyon. Na sa kabila ng pagkababae nito ay nagagampanan niya ang kanyang tungkulin bilang isang arketekto na ang karaniwang nakasasalumha ay mga manggagawang lalake. Si Alex naman na natuto sa kanyang mismong karanasan na sa buong akala niya ay totoong pagmamahal ang inuukol sa kanya ng lalake pero ang habol nito ay ang kanyang pagkababae. Ipinapakita sa kwento na kailangan sa isang dalaga ay kinikilatis ang iibigin nang sa ganoon ay walang pagsisihan sa bandang huli. Maaaring ang pananakit habang sila pa ay magkasintahan palang ay madadala hanggang sa sila ay mag-iisang-dibdib na.
          Maaaring mahirap lamang mawari sa kwento kung paano nagkaroon ng insekyuridad si Ricky (Mark Gil) gayundin si Victor (Jao Mapa). Hindi naipakita kung paano dumating sa punto at ang kanilang karakter ay nanakit ng iba babaeng nakakapiling. Maaaring nagkaroon din sila ng hindi magandang karansan mula sa kanilang pagkabata at nakukuha nilang manakit ng iba.
Hindi matatawaran ang husay at galing ang ipinakita ni Nora Aunor sa kanyang pagganap sa kwento. Damang-dama mo ang kanyang pagiging matapang na babae sa kabila ng kanyang pagiging malambot ng puso. Naroong siya ay humahaguhol sa pag-iyak, sumisigaw at nagpakita ng pagiging manggagawa, kaibigan, ina, asawa at simbolo ng isang babae sa ating lipunan na hindi na sunud-sunuran sa asawa. Maidagdag pa, inilalarawan lang din sa kwento na ang isang relasyon na may kasamang pagiging makasarili at pananakit nito sa kasama ay kailanman hindi nagiging matagumpay at masaya.

Dilim: Dulot ng Pusong hindi Nagpapatawad

Nakabatay sa kwento ng totoong pangyayari ang  pelikulang Kamoteng Kahoy.  Mula ito sa isang lugar ng Mabini Bohol na may ilang taon na rin ang nakalipas nang isang masaklap na trahedyang hindi inaasahan ang naganap. Nakabatay ito sa kwento ng mga batang sina Ariel (Nash Aguas),  Rosemarie (Sharlen San Pedro) at Atong (Robert Villar).  Kapwa nakaranas ng kahirapan ang mga bata at may kanya-kanyang kakaibang kwento ng kani-kanilang pamilya na pinagdadaanan.   Si Ariel ay nasa pangangalaga ng kanyang ina na iniwan ng kanilang ama at may kinakasama ng iba.  Bagaman, labag man ito sa kalooban ng bata pero wala siyang nagawa kundi hayaan na lamang ang mga pangyayari sa halip ay bigat sa loob na lamang ang kanyang pinagdaraaan.  Si Rosemarie naman, ang matalik na kaibigan ni Ariel ay puno ng pagmamahal ng kanyang ina na ang tanging ikinabubuhay ay ang pag-aalaga ng mga baboy.  Bagaman, kumpleto ang mga magulang ni Rosemarie ay mayroon naman itong hindi pagkakaunawaan sa isa’t isa.  Samantalang si Atong naman ay isang bata na sa kabila na kanyang pagiging matapang na katauhan ay nakararanas pala siya ng pangmamalupit ng kanyang tiyahan.

            Nagsimula ang trahedya ng isang lola na nagngangalang Idang (Gloria Romero) ang nagbenta ng isang kakanin na gawa sa Kamoteng Kahoy.  Ang karakter ni Lola Idang ay mapagmahal sa mga bata at relihiyosa.  Minsan ay ipinagkakaloob na lamang niya ng libre ang kanyang ibinibenta sa mga batang kakilala niya na walang pera.  Madalas din ang kanyang paggawi sa simbahan para magkaloob ng panalangin sa Panginoon.  Sa isang hindi inaasahang pangyayari ay nalason ang mga bata dahil sa panindang kamoteng kahoy ng matanda na umabot sa mahigit isang daan ang nabiktima at nakapagdulot ng mahigit sa dalawampo ang nabawian ng buhay na mga bata.  Aksidenteng nahaluan ng pestidiyo ang ginawang kakanin na sa halip na harina ang mailagay.  Bunga ng isang insidente na hindi naman sinadya ay kinamuhian si Aling Idang ng mga magulang na naghihinagpis dahil sa tindi ng galit dahil sa pagkamatay ng mga anak nito.  Kabilang sa mga naghihinagpis ay ang karakter ni Ariel na namatayan ng matalik na kaibigan na hindi pa rin matanggap ang pagkawala ng huli.  Hanggang sa makakuha ng kaibigan sa katauhan ni Atong na nagturo sa kanya kung paano maging matapang at harapin ang buhay. 

             Mahirap mawari sa kung kaninong karakter nakatuon ang kwento sapagkat may mga detalye na nakatuon sa batang si Rosemarie, sa batang si Atong na nakararanas ng pangmamalupit ng tiyahin, kay Ariel na mula sa simula hanggang katupusan ay naririyan gayundin si Aling Idang.  Sa katotohanang Kamoteng Kahoy ang pamagat at nakaikot ang kabuuan ng kwento sa nasabing kakanin ay dapat sana kay Aling Idang umikot ang kabuuan ng kwento.  Saydang ipinakita ng direktor ang damdamin at emosyon ng mga nakakaranas ng pamimighati sa trahedya parang naging sentro ng tema ng pelikula sa halip na magkaroon lamang ng isang karakter na pag-iikukatan ng kwento.  Maidagdag pa, sa kabila ng kapayakan ng nasabing tagpuan ng kwento ay maganda naman ito.  Ang oksimoron nitong sa kabila ng galit ang pangkalahatang eksenang makikita pero pinagagaan naman ito sa mga tagpong kulay berde dulot ng tagpo nito ay isang probinsya na kung hindi man bundok, kahoy, damo ay tubig ang makikita.  Mahusay ang pagkagganap ni Gloria Romero bilang matanda o ina na puno ng galit dahil iniwanan siya ng kanyang mga anak.  Nandoroong naghihinakit rin siya dahil iiwanan din siya ng isa pa niyang anak.  Pagkahabag ang mararamdaman ng isang manonood sa ginawang pang-aapi sa kanya ng lipunan at ng mga ina matapos na makagawa siya ng isang pagkakamali na hindi naman niya sinasadya.  Pambabato, pagmumura, pagdala sa kulungan, pagbubulyaw at pagsampal ang kanyang tinamo.  Naubusan ng awa sa kabila ng kanyang edad ang mga naiwanang mga magulang dahil sa kanyang kagagawan.   Wala pa ring kakupasan ang husay ni Gloria Romero.  Kabilang din sa hinahangaan kong pagganap ay si Irma Adlawan sa kanyang papel na mapang-api na may tupak  sa kanyang pamangkin.  Sa kanyang mga pananalita, emosyon at mga nuances na ibinibigay makikita mo na napag-aralan niya nang maayos ang kanyang papel. Maging ang musika ang nagpatingkad sa kwento at may tatak Boholanong kutura dahil sa rondalya ang ginamit bilang background music na mula sa nasabing lugar. 

                Ang pinakapuno’t dulo ng lahat ng mga pangyayari ay dahil sa paghihinakit ni Aling Idang sa kanyang mga anak na nang-iwan sa kanya.  Dahil sa galit na iyon ay nawalan siya ng pokus sa kanyang ginagawa.  Sa halip na harina ay pestidiyo ang kanyang naihalo sa pagkaing kanyang nilulutong kakanin na nagresulta ng kapahamakan at pagbuwis ng buhay ng maraming kabataan.  Inilalahad lamang ng kwento na walang tao ang sinumang nagaganap na magiging masaya at magiging malaya kapag pinamamahayan ng sama ng looob at galit ang kanyang puso.  Bagaman ang paghilom ng sugat sa puso ay hindi nakukuha sa isang iglap lamang (time heals all wounds) pero kailangang kusa itong gagamutin ng sinumang nasusugatan at magkaroon ng pagpapatawad sa mga nakagawa ng pagkakamali ng iba nang sa ganoon ay mas mapapadali ang paghilom ng sugat na iniwan at patuloy na makipamuhay na walang iniindang bigat sa dibdib.    

               

Bona: Debosyon at Obsesyon - Isang Pagsusuri

Ang pelikulang Bona ay pumapaksa sa pagkahumaling (obsession) ng isang tagahanga sa isang artista.  Makikita sa pelikula kung paano pinagpalit ng isang tagahanga sa katauhan ni Bona (Nora Aunor) ang kanyang pamilya makasama lamang ang hinahangaan.  Mas pinili ng tagahanga na ipagpalit ang masagana at masaya niyang buhay sa pagsubaysay at pagpapaalila sa kanyang sinasamba at ginagawang Diyos na hinahangaang artista, sa katauhan ni Gardo (Philip Salvador).  Si Gardo,  sa kabila ng kanyang pagiging isang bit-player ay nakipamuhay lamang sa iskwater sa Tondo na yari lamang sa kahoy ang pagkagawa ng bahay.  Dito sa naghihikahos na bahay, nakitira si Bona na naglilingkod sa kanya ng sobra-sobra bilang kapalit sa kabutihang ipinakikita ng artista sa huli.  Pag-iigib, pagluluto, paglilinis ng bahay, pagpapaligo, pagpapakain at kung ano-ano pa ang kanyang ginagawa maipakita lamang kay Gardo ang kanyang pagmamahal bilang isang tagahanga.  Alam ni Bona sa kanyang sarili na may nararamdaman siya kay Gardo kaya lang hindi na niya ito sinasabi sa lalaki dahil tanggap naman niya sa kanyang sarili na sapat na ang pagpapatira sa kanya ng lalaki sa kanyang bahay.  Magiliw ang katauhan ni Bona dahil minamahal din siya ng mga taong nakikilala niyang kapitbahay ng kanyang tinitirhan.  Minsan naglilingkod siya sa pamamagitan ng mga pagtuturo sa mga anak ng kanyang kapitbahay kaya kapalit ng kabutihang-loob ay nakatatanggap siya ng mga kabutihan mula sa kanila katulad ng pagkain.

                Ito ay paglayo sa mga karamihang mainstream o komersiyalisadong pelikula na minsan ang nagiging pangunahing layunin ay ang kita ng produksyon.   Maituturing itong isang obra na bumabalangkas sa totoong mga kaganapan sa ating lipunan.  Una ay ang pagiging obses ng isang tagahanga sa kanyang hinahangaang artista.  Dito makikita kung paanong aligaga si Bona sa kasusunod sa mga syuting ni Gardo, pagdala ng mga pagkain,  pakikipagsapalaran sa kabila ng pagiging matao sa set, pagsisilbi katulad ng pagpupunas ng pawis ng artista, pagpapayong sa kanya sa pagsasama kapag umuulan,  at paglalaan ng oras sa halip na makapiling ang sariling pamilya.  Minsan pa ay nalagay rin sa alanganin ang buhay ni Bona ng mapaaway si Gardo dahil sa isang lalaking galit na galit sa kanya dahil di umano’y naloko ng artista ang kapatid nito.  Sa isang tagahanga ay kaya nito na kalimutan ang sarili at talikuran ang kanyang pamilya para lamang makasama ang kanyang artistang hinahangaan.  Pangalawa ay ang pananamantala,  alam ni Gardo na patay-patay sa kanya si Bona kaya sinunggaban niya ito- ang kahinaan.  Ginawa niya itong alipin at sunud-sunuran sa kanya.  Minsan pa ay ginawa niya ang babae bilang parausan.  Inilalarawan din sa pelikula na may kapangyarihan si Gardo dahil sa kanyang pagkakaroon niya ng katanyagan at kakikisigan.  Ginamit niya ito para makakuha ng iba’t ibang mga babae na pwede niya maisama sa bahay at maikama.  Isang babae na rin ang napalungian niya ng puri na nagkaroon sila ng bunga at ultimong bayad sa ipampalaglag ay iniasa pa kay Bona.   

                Hindi matatawaran ang kahusayan ng pagkabuo ng pelikula mula sa kanyang banghay na ipinakita sa simula ang maituturing kultural na debosyon o cultural piety sa Itim na Poong-Nazareno.  Ang pagdumog sa maraming tao sa pagnanais na makahawak o maidampi ang mga panyo sa pagnanais na gumaling sa anumang karamdaman ang nanampalataya o biyayaan pa ng Panginoon sa buhay.  Ang dalawang mukha ng debosyon at obsesyon ang nais paigtingin sa panimula ng pelikula bunga pa rin ito ng ipinaniwala ng kolonyalismong mga Kastila sa ating mga Pilipino na sa halip na bumuo ng hakbang na buwagin ang kanilang muog ay ipagpaniwala sa kung ano-anong pamahiin at paniniwala.  Ang paraan ng pagdidisiplina ng isang ama sa pamamagitan ng pamamalo sa anak na naka-ugat pa rin sa mga kastila.  Pagkakaroon ng strong family ties sa isang pamilya na ang nakatatandang kapatid na lalaki ang nagmistulang pangalawang ama at dumidisiplina sa kapatid na gumagawa ng kasalanan.  Ang pagkakaroon ng isang lalaking tagahanga sa katauhan ni Nilo (Nanding Josef) o nagmamahal kay Bona pero hindi kayang suklian ng huli ang ipinapakitang paghanga ng lalake.  Inilarawan ang bahagi iyon ng Tondo na isang eskwater at ipinakikita ang karumihan nito katulad ng pag-iinuman sa daan, paghihiyawan at pagkakantahan habang nasa harapan sila ng mga nagba-black rosary.  Ang mismong pagmumura ng isang babae na kabilang sa nagdarasal dahil sa galit sa mga nag-iinuman sa harapan ng kapilya.  Ang pakikibuno sa kalye dahil sa kalasingan.  Ang pakikipag-away ng isang babae dahil lamang sa isang lalake.  Naipakita rin sa bandang huli ng pelikula kung paano ipinakita ni Bona ang kanyang galit kay Gardo nang banggitin ito sa kanya na bumalik na siya sa kanyang pamilya dahil mangingibang bansa na siya kasama ang kanyang inamorata.  Dito ay pinagdimlan na ng paningin si Bona at sinabuyan niya ng kumukulong tubig na ipampaligo sana ni Gardo. Ipinakita ni Direk Lino Brocka na ninais na ni Bona na wakasan na niya ang kanyang pagsamba sa lalake dahil kabila ng kanyang kabutihang ipinakita ay iiwanan rin pala siya sa wala.  Itinuturo sa ating sa tagpong ito na,  minsan ang sobrang pagkahumaling natin sa isang bagay o isang tao ang siyang magbubulid sa atin sa kapahamakan.   Ang mga ito lamang ay iilan sa mga katotohanang binibigyang linaw sa lipunang kinabibilangan ng bida dulot na rin ng pananamantala at kahirapan.  Mula sa mga kapapanabik na tagpo ay napakahusay rin ang sinematograpiya ng pelikula sa kung paano nasimulan ang pelikula mula sa isang prosisyon at pag-ugnay nito sa isang bilbord ng palabas sa isang pelikula na sumasaklaw sa debosyon at pagkapanatiko.  Ang orihinal na sound effects katulad noong nagsimula ng maglinis si Bona sa bahay ng lalaki.  Ang pag-arte ni Nora Aunor ay kapuri-puri rin sa kanyang walang mga salita na pag-arte pero nangungusap ang kanyang mga mata at ang kanyan mga kilos.  Makikita mo na ibinuhos ng huli ang kanyang husay sa pag-arte bilang tagasamba hindi sa Amang Diyos kundi sa isang taong hinahangaan.   Larawan naman ng isang nag-aambisyun na tao si Gardo na pingbibidahan ni Philip Salvador.  Hindi maikakaila na malaki rin ang tulong ng kahusayan ng pag-aarte ng nasabing artista dahil sa kanyang kapani-paniwala na pagkaganap bilang isang artista na mayroong matipunong pangangatawan at kaaya-ayang pagmumukha na maaaring kuhuhumalingan ng sinumang makapapanood sa kanya.  Sa pagnanais na gustong maging sikat na artista ay tinatanggap niya ang mga maliliit na papel na pwedeng gampanan na angkop sa kanyang personalidad.

                Sa kabuuan,  makatarungan lamang na kilalanin ang pelikulang Bona bilang isa sa isandaang pinakamuhuhusay na pelikula sa buong mundo na dapat mapanood.  Kabilang rin ang nasabing pelikula sa ipinalabas sa 47th Viennale: Vienna International Film Festival at iba pang mga festival. Pagbati at paghanga ang ipinaabot sa bumuo ng produksyon.

Mainam na Pakikipagrelasyon

Ang buhay ay nakabatay sa pakikipagkapwa-tao.   Isa iyan sa mga aspeto ng ating buhay na kailangan nating makikipag-ugnayan sa iba para sa ikagaganap ng ating pagkatao.  Kailangan nating maglaan ng oras sa ating mahal sa buhay para mas  mapatatag ang pagmamahalan at pagpapahalaga sa bawat isa.   Nakikipagkaibigan tayo at bumubuo ng magagandang alaala sa kanila sapagkat mayroong kaligayahang natatamo na hindi nagagawa ng mga kasapi ng ating pamilya na tanging sila lamang ang makapagbibigay.  Hindi maikakaila na ang mga tao sa ating paligid ay nakapagdadala nga ng kaligayahan sa atin pero sadyang may pagkakataon rin na ang mismong pinahahalagahan natin ang magdudulot sa atin ng pasakit.  Kadalasan,  ang inaakala natin na taong magpapahalaga sa atin ay siya pa ang makagagawa sa atin ng hindi inaasahang bagay na magdudulot ng kundi man kalungkutan ay kasarian sa ating pagkatao.  Kung nagaganap ito,  minsan nawawala na rin ang ating kaligayan sa buhay kasabay ng pagtatanim natin ng galit sa mismong taong gumawa ng pagkakasa.  Para na ring nanakaw sa atin ang ating sariling buhay.  Nagsisimula tayo sa pagpaparusa sa ating sarili at sinisisi natin ang iba na anumang nagaganap sa buhay natin na kalungkutan maging ang pagiging  miserable natin ay kasalanan ng nila.  Sa kanapang ito ay ang ating pakikipag-relasyon sa iba ay nagsisimula ng naglalaho at nawawala na ang tiwala.  Mas matindi lalo ang pait kung mismong ang mga mahal sa buhay pa ang gumawa sa ating ng isang malaking pagkakamali.  Kaya upang maiwasan ito, mainam na alamin kung paano dalhin ang pakikipagrelasyon upang hindi magdulot ng kalungkutan sa ating sarili.

Avoid expectations.   Masarap  magkaroon ng maraming kaibigan sa buhay lalo pa’t ang mga kaibigan mo ang makakasama sa paglalakwatsa sa mall, sa paglilibang, sa pagsisimba, sa pag-aaral, sa paggawa ng mga kakatuwang bagay at kahit sa pagsama sa iyo sa tuwing nakakadama ka ng kalungkutan.   Pero minsan ang kaibigan ding ito ay magdudulot sa iyo ng pasakit lalo pa’t may mga bagay ka na inasahan sa kanya na hindi naman niya nagagawa.  Nalulungkot ka dahil hindi nangyari ang gusto mong gawin niya sa kung ano ang gusto mo.  Habang ang ating edad ay papataas nang papataas ay lumalawak rin ang ating pakikipagrelasyong sosyal.  As we grow,  our interaction is increasing and in every interaction we also have an obligation between us and the person whom we are having interaction with.  Ang interaksyong ito o pakikipagrelasyon sa iba kapag hindi natin nagagampanan nang maayos ay maaaring makapagdudulot sa ating sarili ng hindi kaaya-aya.   Hindi maikakaila na nagkakaroon lamang ng kalungkutan o pagkasira sa isang relasyon kung nagkakaroon tayo ng ekspektasyon sa iba.   Kung walang eksperktasyon walang mabibigo at kung walang nabigo wala ring nasasaktan.   There is disharmony within ourselves if we put expectations to others especially if that expectation we think is not being met.   Sa dalawang magsing-irog nadadagdagan lamang ang mga suliranin kung may inaasahan sa bawat isa.  Magmahal ka lang nang buong-buo sa isang tao pero iwasan mo ang mag-expect sa iba.

Avoid sense of ownership.  Aminin natin ayaw natin na nasasakal tayo.  Likas sa ating mga nilalang ng Diyos na mapaghanap ng kalayaan sa buhay.  Kaya nga kaakibat sa pagmamahal Niya sa atin ay ang pagkakaloob sa atin ng kalayaan.  Kalayaan (freewill) na pumili sa kung ano ang tama at sa kung ano ang mali.  Ganoon din ang pakikipagrelasyon minsan hindi natin pwedeng ariin ang buhay ng iba kahit asawa o bana na natin sila dahil katulad natin ayaw rin nilang masakal na may kumukontrol sa kanila sa lahat ng oras.  Kung kataliwasan nito ang nangyayari sa inaasahan natin at sa tuwing hindi nila sinusunod ang gusting mangyayari minsan nalulungkot tayo sa buhay.  Sa madaling salita ang ating pakikipagrelasyon ay kailangan maluwag at hindi masikip.  Dahil kung mayroong nasisikipan mayroong nasasakal at kung mayroong nasasaktan may maghahanap ng kalayaan.  Minsan ang paghahanap nila ng kalayaan ay nakapag-iwan sa atin ng pait dahil hinahanap nila ang pagmamahal na hindi sila sinasakal.  Maliban sa katotohanang nabigo rin tayo dahil hindi nila sinunod ang gusto nating mangyari.

 Change yourself instead of others.   Hindi maikakaila sa atin na mayroon tayong mga kaibigan at mahal sa buhay na ninanais nating baguhin dahil sa taliwas sa ating inaasahan na gagawin nila ang ating nakikita.  Minsan mayroon tayong mga kaibigan na nagpapakita ng kagaspangan ng pag-uugali sa iba na hindi naman umaayon sa ating gusto na na gawin nila.  May pagkakataon din na ang mismong mahal natin sa buhay ay gusto nating baguhin dahil minsan hindi na natin masikmura ang kanilang pangit na pag-uugali na ipinapakita.  May pagkakataon din na may kaibigan tayo na kung makapanglait sa iba ay wagas at minsan ay nakakapagdulot sa atin ng sama ng loob.   Gusto natin silang baguhin dahil hindi natin nakikita sa kanila ang ating magandang pakikitungo sa ibang tao na sa tingin natin ay tama at nararapat pamarisan.  Gusto nating baguhin ang isang kasamahan natin sa trabaho dahil sa madalas niyang pagkahuli at minsan ang hindi pagpasok mismo sa trabaho.  Sa totoo, ayaw ng ibang tao na binabago natin sila.  Ito lamang ay magdudulot sa atin ng walang katapusang pagkasiphayo (frustration) at mismong sa ibang (others) ating gustong baguhin.  Sa halip na pagtuunan natin ng pansin ang kanyang hindi magagandang ipinapakita ay pagtuunan na lamang ang mga magagandang bagay na nakikita sa kanya.  Maaari nating baguhin ang ating inaasahan sa kanila (expectations) at tingnan sila na magagandang nilalang.  Akayin nalamang natin sila sa tamang landas sa pamamagitan ng magagandang pag-uugali at bagay na ipinapakita pwede nating ipakita.  Katulad halimbawa ng hindi pagtatanim ng galit sa kapwa, kung ayaw mong gawin ito ng iba ay ipakita mo sa kanila na ikaw ay hindi nagtatanim ng galit at nagpapatawad sa sinumang gumagawa ng pagkakamali sa iyo. Tanging ang sarili mo lang ang iyong pwedeng baguhin bilang pagyakap sa komplikadong pakikipagkapwa-tao.  

Habang tayo ay buhay  ay hindi natin maiiwasan na tayo ay mahatad sa pakikipagrelasyon dahil kailangan natin ang pakikipagkapwa hindi lamang sa ating mga kapamilya kundi mismo sa ibang taong nakapaligid sa atin.  Para maiwasan nating masaktan at mabigo,   kailangang tantuin natin sa buhay na sa ating pakikipagrelasyon ay kailangan nating gampanan ang pagmamahal at pagpapahalaga sa ibang tao na mayroong detachment.  Hindi ipinapayo na bumuo ng mga expectation sa iba dahil tanging sarili lamang natin ang ating pwedeng baguhin. Dahil kung lalabagin natin ang mga ito ay tiyak na magkakaroon ng walang pagkakaisa o disharmony sa ating pagkatao at sa ating pakikipagkapwa-tao.

Move on Ka na

Marami sa atin ang ayaw pa ring kumawala sa isang hindi kaaya-ayang karanasan na napagdaanan sa mga nakalipas na araw, buwan o taon.  Isang karanasan na maaaring nakapagdulot sa atin ng sugat sa puso at mapasahanggang ngayon ay hindi pa rin nagagamot sapagkat hinahayaan lang natin kaya hindi rin kusang naghihilom.  Maaaring ang sugat na ito ay dulot ng isang hindi malimutang alaala na mapasahanggang ngayon ay sinasariwa pa rin ng ating pag-iisip lalong-lalo na sa mga pagkakataong tayo ay nalulungkot o nakadarama ng pagdadalamhati.  Ang mga karanasan katulad ng pinahiya tayo ng ating kaibigan sa harap ng maraming tao,  maaaring ininsulto tayo ng ating guro sapagkat hindi natin makuha-kuha ang kanyang leksyon na ibinabahagi.  Hanggang ngayon ay hindi pa rin natin matanggap na iniwan tayo ng taong mahal natin sa buhay dahil ramdam niya na mas liligaya siya sa iba kaysa sa piling natin.  Minsan kahit mga magulang natin o mahal sa buhay ay nakagagawa rin sa atin ng hindi magaganda na mas doble ang pait sapagkat sila na masasandalan natin ay siya pang dumulot sa atin ng masama.  Hindi maikakaila sa atin na nabubuo ang ating pagkatao sa kung dependeng sino mang mga tao ang nakakasalamuha natin sa ating buhay.  Ang karanasan natin sa piling nila ang siyang bubuo sa malaking bahagi ng ating katauhan.  Ang pagpapakaranasan nila sa atin ay siyang magbunga ng kabutihan o di naman kaya ay kasamaan na maaaring dadalhin natin hanggang sa ating huling paghinga.  Maaari mong mabago ang mga pananaw mo sa buhay sa mga sumusunod na hakbang.

Forgive na Kasi.  We will never be totally happy in life if we dwell on negative thoughts.  These negative thoughts will only mar our inner peace.   Patawarin natin ang ating sarili sa nagawa natin at patawarin rin natin ang nagkasala sa atin.  Itong kapitbahay mo na may masamang pag-uugali at gumawa sa iyo ng mga hindi kaaya-aya katulad ng pangtsitsismis na hindi umano ay hiniwalayan ka ng mister mo dahil masyado kang bungangera at hindi mo nagagawa ang tungkulin mo bilang asawa.  Nabalitaan mong pinagkakalat niya ito sa iba niyo pang mga kapitbahay at sa sobrang galit mo ay kinumpronta mo siya hanggang sa ito ay naging puno’t dulo ng inyong hindi pagkikibuan.  Habang nakikita mo siya ay nanggagalaiti ka sa galit.  Sa tuwing nakikita mo siya ay madalas mo rin na kung hindi lang kasalanang pumatay ay napaslang mo na siya.  Napagtanto na rin ng kapitbahay mo ang mga mali niyang nagawa dahil minsan isang araw ay inanyayahan ka sa isang salosalo sa kanilang bahay pero ginusto mo na hindi ka makipagbati dahil mas gugustuhin mo pang mapagtamnan siya ng galit.  Sa ganitong usapin,  ang nag-iisang lugi ay ikaw sapagkat ang iyong buong pagkatao ang apektado. Sa tuwing nagkikita kayo at naiisip mo siya sa mali niyang ginawa,  sarili mo lang ang binibigyan mo ng parusa sapagkat maaaring ikaw lang ang nakadama ng galit,  poot at paghihiganti samantala abala naman siya sa kanyang ibang iniisip.   Habang nakikita mo siya ay unti-unting  nadaragdagan ang iyong galit at unti-unti na ring sinisira nito ang iyong pagkatao.  Kaya mainam na unawain natin sila at huwag ng pakitaan ng negatibo dahil minsan sa pag-aakala natin na masaya tayo sa ating ginagawa ay naparurusahan na pala natin ang ating sarili.Easier said than done pero ang pikon ang laging talo. 

Change channel agad.   Ang laman ng ating pag-iisip ay katulad ng isang ibon na lumilipad sa ating ulo.  Hindi natin maiiwasan na ang ibon ay lilipad-lipad sa atin pero magagawa natin na huwag itong hayaan na gumawa ng pugad sa ating sa ating pag-iisip.  Katulad ng mga hindi magandang alaala ay binabalik-balikan tayo nito pero kaya nating kontrolin ang ating pag-iisip sa kung ano ang hinahayaan nating makapasok rito.  Katulad ng pakikinig sa telebisyon maaari nating ilipat-lipat ang himpilin nito.   May ABS, may TV 5, may GMA, May HBO, Knowledge Chanel at iba pa.   Marami tayong pagpipilian pero nakasalalay sa atin sa kung ano ang gusto nating mapanood.  Sinasabi rito na anumang mga hindi magandang imahe na nakukuhang isipin o balikan ng ating pag-iisip ay pwedeng nating palitan.  Katulad noong mga panahon na inapi-api tayo ng ating mahal sa buhay.  Noong mga sandali na nagsalita tayo sa maraming tao at nakalimutan natin ang dapat natin sanang banggitin kaya napagtawanan tayo at rinig na rinig natin ang mga hiyawan at pamboboo nila.  Ang mga ito ay naging bahagi ng ating karanasan bilang indibidwal na maaaring makakatulong sa pagbuo ng ating pagkatao o sisira.   Sa ganitong sitwasyon upang makatulong sa atin ang mga karanasan natin sa buhay ay hawiin lamang natin ang mga mabubuting aral na maidudulot nito at hindi dapat natin iniisip na wala na itong pag-asa mabura sa ating mga alaala.  Gamitin ang remote control na ating pag-iisip.  Sa tuwing naalala ang mga nakaraang pangyayari sa buhay mag-isip ng mga masasayang alaala.  Tandaan hawak natin ang ating pag-iisip at anuman ang pumapasok rito ay ginusto natin.  Learn how to accept the reality that what you have experienced in life are part of your growth.  Let go consciously of what cannot be changed especially if it is not working out well in you.

Don’t be too harsh.  What has been done is already done and we cannot change our past.  Sa halip huwag tayong maging harsh sa ating sarili na dinudukal natin ang mga masasamang alaala sa mga nakalipas kahit ito naman ay walang magandang naidulot sa atin.  Really, we should not be too harsh with ourselves because we deserve more and we deserve to have a happy life.  God did not create us to make our lives miserable.  Hindi natin kailangan na mahalin at gustuhin ang mga nakalipas pero nakakabuti sa ating katinuan ang pagtanggap sa katotothanan na ang ating karansan pangit man o hindi ay bahagi ito ng ating pagkatao.  Nasa pagtanggap sa katotohanan ang magpapalaya sa atin.  By entertaining negative thoughts in our mind we tend to be too harsh with ourselves and we paralyze our growth.  Choose wisely, dear.  Ang sabi nga ni Viktor Frankl na when we can no longer change a situation, we are challenged to change ourselves.”

  Bitter or Better.  Ayon sa isang pahayag whatever your pain, fear, hurt or sadness, you can make the choice to be bitter or better.  Again everything is your choice. Why?  I am the master of my fate, I am the captain of my soul. Ito ang sabi sa Invectus ni Ernest Hemingway.  Ang kabuuan at kalidad ng ating buhay ay suma total ng ating pagpili sa anumang gusto nating mangyari sa ating buhay.  Hindi natin pwedeng asahan na mas hihigit pa ang ating nalalaman kung hanggang sa bachelor’s degree lang ating gagawing pag-aaral kailangan nating mag-aaral pa para sa ikauunlad natin sa ating sarili.  Huwag nating magiging masaya tayo sa ating buhay kung madalas tayong nagrereklamo sa mga hindi magagandang nangyayaring takbo nito.  Hindi rin tayo maging ganap na masaya kung ang puso at isip natin ay pag-iipunan natin ng poot at galit sa ating kapwa,  sa halip ay kailangan nating umunawa sa kanila at magpatawad.  Ang pinakamainam na paraan ay bisitahin natin ang ating mga pinili sa buhay.  Harapin natin ito nang buong katatagan.  Sariwain natin sumandali at pagkatapos ay magdesisyon tayo na kailangan na natin iyong pakawalan.   Kung bakit natin kailangang sariwain ang nakalipas ay upang matuto tayo sa mga karanasang iyon pagkatapos ay move on na tayo.  If you continue to entertain unpleasant thoughts in your mind or dwell on negative thoughts it only influence our present thoughts and it will only immobilize us.  This immobilization is an effective way for us to stay unhappy or bitter.  We should not choose such!  

Maaaring ang mga bahaging nangyayari sa buhay natin ay hindi natin ginusto, pero napanghahawakan pa rin natin ang disesyon natin sa ating buhay.   Huwag na tayong umasa na mayroong anghel at knight of shining armor na darating sa ating buhay para mabago ang ating pananaw at maging ganap tayong masaya.  Dahil baka daratnan tayo ng umaga na huli na ang lahat.  Dalawa ang tangi nating magagawa ang gawing excuse ang mga nakaraan natin at manatili tayong nakabayubay sa kalungkutan o di naman kaya ay magiging guro ito sa atin para maging ganap tayong tao.    

Insidious 3: Isang Pagsusuri

     Mula sa kwento ng Pamilyang Lambert na sinundang serye ng Insidious 3, ay kwento ng isang bata na nagngangalang Quinn (Stefanie Scott).  Nagdadalamhati ang bata sa kwento sapagkat yumao ang kanyang ina dahil sa sakit na kanser.  Pakiramdam ng bata ay pinakikitaan siya ng kanyang ina sa malaking apartment na gusaling kinatitirhan.  Sa pagnanais ng nasabing bata na makausap muli ang kanyang ina ay nagtungo ito sa isang psychic na si Elise para matulungan siya.  Bagkus sa mga sandaling ito, ang huli ay hindi na katulad ng dati na puno ng tapang at katatagan na harapin ang masamang espiritu.  Sa kabila ng kanyang pag-alinlangan ay nakadama siya ng pagkahabag sa bata.  Ilang mga araw ang nakalipas,  matapos ang pagbisita niya kay Elise ay nasagasaan siya ng isang sasakyan sa daan habang tinitingnan ang isang di niya matukoy na lalake na nagpapakita sa kanya na siyang dahilan ng pagkabaldado at paghihirap sa paglalakad. 

        Talagang nakakamangha ang nasabing pelikula.  Isa sa mga masasabi nating panibago dito ay ang paglalapat ng konsepto na ang tinatakot ay isang pilay (Quinn).  Sa mga katatakutan (horror) na pelikula madalas talaga nakakalakad ang pangunahing tauhan sapagkat ang mga manonood ay maaaring mismong sisigaw sa tumakbo ka.  Pero dito masasabi nating ang kalagayan ng mismong pangunahing tauhan ay mismong magpapahina sa kanya at magpapadama naman sa manonood ng kundi man pagkahabag ay mismong pagkatakot para sa kanya.  Makikita mo rin sa loob mismo ng silid ng pangunahing tauhan na kahit ito ay kaaya-aya pero mapapasigaw ka sa mga tagpo na punung-puno ng mga gulatan kabilang na diyan yaong mismong pinakitaan si Quinn ng lalaking naka-hospital gown na naglaho at pagsilip (peek) niya sa ilalim ng kama pero nasa likuran na pala niya ang nagmumulto,  ang mga yapak ng paa na kulay itim sa loob mismo ng kanyang silid,  ang pagdungaw niya sa bintana ng ibabaw na palapag ng silid na mismong ibabaw lang din ng kanyang silid na hinila siya sa bintana,  ang mismong paglaban ng pansuportang karakter na si Elise sa the Further.  Bahagi pa rin ng sentralidad ng kwento ang tauhan na si Elise.  Mismong ang dalawang karakter din na paranormal na sina Specs at Tucker ang nagpapagaan sa kwento sa kanilang mga nakakatawang hirit at pagganap.

 Photos attached are taken from Google images

Maipagtataka mo lamang sa nasabing pelikula ay hindi malinaw ang mismong kwento sa likod (back story) ng nanakit na multo sapagkat mailalarawan lamang siya bilang nakasuot ng damit pang-ospital, isang aparatu sa paghinga at ang mismong pagkakaroon ng maputik na itim sa bakas (footprints) ng kanyang mga paa.  Palaisipan din kung bakit siya napadpad sa mismong apartment na kinatitirhan ng tauhan na si Quinn. Malamang mayroong malaking kaugnayan ang ibabaw na silid sa kanyang buhay.   Maaari naman ding isipin na sadya lang siyang nasapian ng demonyo at ang natipuhan ay ang magandang dalagita na si Quinn na mas madaling masapian sapagkat nagdadalamhati at nangungulila pa rin sa kanyang ina na isang taon at kalahati na buhat ng pagpananaw.  Baka din naman ito ang paghuhugutan ng manunulat sa susunod niyang serye.

        Kapuri-puri ang pagkaganap ni Lin Shaye sa karakter na elise, isang beteranang actress na nabigyan ng pagkakataon ng mas maraming oras sa iskrin.  Hindi matatawaran ang kanyang husay at galing sa kanyang pagganap bilang isang psychic na talagang kapani-paniwala na mayroon siyang kakayahah na harapin ang mga masasamang espiritu at labanan ang mga ito sa kanyang paniniwala na mas higit na malakas ang mga nabubuhay kaysa sa mga nagmumulto.  Karapat-dapat siyang gawaran ng parangal sa kanyang pagganap bilang pinakamahusay na pansuportang aktres.  Karapat-dapat lang siyang bansagang Scream Queen sa Hollywood.
Sa kabuuan, mahusay ang mismong pagkagawa ng pelikula mula sa sound effects,  sinematorapiya,  pagsisipagganap ng mga tauhan.   Ang mismong aral nito ang kahalagahan ng pagiging buo ng pamilya at katatagan nito.  Ang tunay na pagmamahal ni Elise sa kanyang yumaong bana.
        Higit na nagpatindi sa aming karanasan sa panonood ng nasabing pelikula ay ang maituturing na napakagandang at kaaya-ayang teatro ng Limketkai Center sa kanilang Dolby atmos technology at sound surround speaker.

Kasusweldo pa lang, UBOS na? Pagsusuri at Pagbubuod

            Ang aklat na Kasusweldo pa lang, UBOS na?, sa panulat ni Vic and Avelynn Garcia ay tumutukoy sa mga kadahilanan kung bakit marami pa ring naghihirap sa ating mga Pilipino.  Sa kabila ng sahod na natatanggap kahit ito man ay may kaliitan o may kalakihan ay tila nauubos pa rin siya pagdating ng sahuran.  Dito, inilahad sa atin ang iba’t ibang mga rason kung saan napupunta ang ating pera at nagsasaad din sila ng mga mungkahi kung paano mapapangalaagaan ang pera na dumarating sa isang tao.  Kung hindi magkakaroon ng pagbabago ang isang tao sa kanyang paghawak ng pera ay maaaring pagdating ng panahon na siya ay mangagailangan ay wala na siyang magagamit dahil hindi napamahalaan nang maayos.

            Sa mga magulang na nagpapaaral ng kanilang mga anak sa pribado ay wala pong problema na papag-aralin sila kung kaya namang tustusan ng mga magulang ang mga anak.  Pero kung ang ipinambabayad lamang ay uutangin lang din ay ibang usapan na lalo pa’t ang inutang ay mayroong interes.  Hinihikayat ang mga magulang na kung hindi kasapatan ang perang pantustos ay mainam na sa mga pampublikong paaralan na lamang sila ipasok.  Marami rin sa mga pampublikong paaralan ay may kalidad na edukasyong ibinibigay.  Bagaman Malaki ang maitutulong ng paaralan sa pagbuo ng pagkatao at katalinuhan ng isang estudyante pero nakasalalay pa rin sa mga mag-aaral ang ika-uunlad sa kanyang sarili.  Sa halip ay pag-iipunan na lamang ng mga magulang ang ipantustos sa pag-aaral sa pagkokolehiyo ng kanyang anak.  Nabanggit ng mga may-akda na a good education requires a lot of time from their best teacher. Kung gusto ng mga magulang na mabigyan ng magandang edukasyon ang kanilang anak ay nararapat na sila mismo ay maglaan ng oras para dito.  Kapag naging maganda ang pundasyon ng anak ay maaari itong maging mahusay pagdating sa kolehiyo at maaari siyang maging iskolar sa isang mahusay na kolehiyo o unibersidad.  Dahil iskolar ang anak mas makatitipid ang mga magulang.  Ang pagiging iskolar sa iba pang mga kaparaanan ay malaking tulong din para wala ng masyadong malaking babayaran ang mga magulang kung kaya mas makatitipid sila.

            Hindi maikakala sa atin na kapag nagkaroon tayo ng pera ay agad-agad tayong nagpupunta sa groseri ay bumibili ng mga sa tingin natin na kung di man maganda ay masarap sa paningin.  Kaya kuha lang tayo nang kuha at pagdating sa bayaran sa cashier ay ang laki pala ng ating babayaran na pwede naman sana tayong nakatipid.   Iminumangkahi na magdala ng listahan ng mga bibilhin.  Nangangahulugang sa bahay pa lamang ay gumawa ka na ng iyong kakailanganin at bibilhin.  Kung ano yaong nakalista ay yaon lamang ang iyong bilhin.  Mainam na kapag bayaran na ay cash ang ibibigay at hindi ang credit cards sapagkat maliban sa may interes tayo ay mas tumatapang sa pagkukuha ng mga magugustuhan natin kahit di naman kailangan kung hindi gusto lang natin.  Iwasan din ang pagbibili ng mga produkto na branded dahil ito ay ibinibinta nang mahal.   Sa halip bilhin ang mga produkto na di branded pero de-kalidad lalong lalo na ang mga processed food na ubod ng mahal.  Magdesisyon na kumain lamang ng mga masustansiyang pagkain katulad ng prutas at gulay sapagkat makatutulong ito sa pagpapatatag ng kalusugan.  Ang madalas na pag-inom ng soda na tinawag nilang sugared water katulad ng iced tea, softdrinks at iba pang inumin na mataas sa asukal.  Nabanggit nila na ang bawat baso ay mayroong pitong kutsarita na asukal.  Batid natin na ang asukal ay nakapagdudulot sa ating nakaramdaman kabilang na diyan ang dayabetis.   Maidagdag pa ang pagkain ng karneng baboy na kung saan ay tinigilan na nila dahil di umano ang baboy ay napakarumi.  Ang baboy ay kumakain ng panis na pagkain, kumakain ng feeds at may pagkakataon ding sariling dumi rin ay kinakain nito.  Anumang esensyal sa pagkabuhay ng baboy ay maiiwan sa kanyang katawan.  Tayo naman ang kakain sa karne ng baboy.

            Pagdating naman sa bahay, mainam na huwag ng bumili ng bahay kung mababaon lang din sa utang o hindi pa kaya ng badyet.  Kung may bahay ka na naman, mas mainam na maging alerto tayo sa mga bill na ibinibigay sa atin kung medyo kalakihan ang ating babayaran ay dapat magtipid tayo katulad ng pag-iwas o di madalas na paggamit ng mga electrical heating devices sapagkat malaki ang konsumo nito.  Get only the services you need and use them wisely.  Sa usaping cable, mainam na kung hindi kakailanganin o wala kayong self-control ay huwag ng magpalagay sapagkat ito ay mahal, dagdag sa kuryente at nakakakuha ng oras na sa halip ay ilaan na sa mga mahal sa buhay.  Sa mga anak naman ay maaaring maglaan ng oras sa panonood sa halip na mag-aral.   Magtipid din sa paggamit ng load sa selpon magteks lang at tumawag kung kinakailangan.   Iwasan ang pagpapadala ng chain messages.

            Sa pamimili naman ng mga kakailanganin katulad ng damit.  Bumili lamang kung hindi kinakailangan pero kung kakailanganin ay pag-isipan kung bibilhin.  Mas makatitipid kung bibili ka ng damit kapag ito ay naka-sale.  Maaaring sale sa Christmas Season, after sa pasukan, at Off Season.  Nagma-mark down ang presyo kung hindi kinakailangan.  Iminumungkahi rin ng mga may-akda na bilhin lamang ang mga damit na matitibay kahit hindi branded.  Kasi kapag branded ang mga nagpapamahal nito ay ang mismong brand.  Kapag naman sa paglalaba ng damit, huwag itong iasa sa katulong o sa iba para mas mapangalagaan lalo ang damit. Kung namantsahan sarili mo lang ang pwede mong sisihin.

             Sa usaping pampamilya, kung magkaroon ng oras sa mga anak at pupunta sa mall, iminungkahi nila na magkaroon na dapat ng agreement kung magkano lamang ang ilalaan o gagastahin.  Kung P 100.00 lamang ang badyet sa bawat anak sa pagkain at paglalaro ay matuto silang pagkasayahin iyon.  Dito rin ay tinuturuan ang mga anak sa kanilang batang edad kung paano nila mapapamahalaan ang kanilang pera.  Sa pagbibigay ng alawans sa anak ay i-train ang anak sa three jar technique:  10% para sa Diyos,  20% sa ipon at 70% naman sa revolving fund.  Pinanumpaan ng dalawang nagmamahalan na silang dalawa ay maging isa (and the two shall become one) kung kaya’t ang pera ng isa ay pera ng dalawa.  Sa paggagasta kailangan ang tinatawag na conjugal spending.  Nangangahulugang mayroong pahintulot ang isa sa isa kung mayroong bibilhin dahil pareho nilang pagmamay-ari ang pera.  Mayroong standard operating procedure katulad ng ibang mga corporation.  Bunga nito ay maiiwasan din ang pangangaliwa sapagkat nakokontrol pareho ng magkapareha ang kanilang pera.  Pero hindi naman nangangahulugan na kahit sa mga simpleng bagay ay hindi na rin makabibili ang isa dahil paaano kung wala ang kapareha.  Mayroon namang previledge spending na tinawag ding petty cash fund. May badyet na hindi na kinakailangan ang pahintulot sa isa.   Matuto kung kailan tumulong at hindi kailangang tumulong sa mga kapamilya, kamag-anak at kaibigan.  Una linawin kung utang ba o hindi.  Pangalawa, humingi ng post dated cheque at promisory note. Pangatlo, dapat alam ng parehong mag-asawa ang tungkol sa pagpapautang at may agreement sila.  Pang-apat, kung kaibigan ang mangungutang, conduct background investigation bago mapautang at iwasan ang monthly dole-out.  Matuto ring magsabi ng “Hindi!”  Kung mga kaibigan mo ay mag-iimbeta sa iyo na magpunta ng bar at sa tingin mo ay gagasta ka rin,  mainam na huwag ng sumama.

            Maidagdag pa ang mga dapat gawin para makatipid,  huwag ng bumili ng kotse kung hindi rin lamang naman kailangan.  Magastos ang sasakyan.  Registration, insurance, battery, gasolina o krudo,  langis,   brake fluid, change oil, toll fee, change of wheels, parking fee, repair and maintenance, at marami pang iba.  Pero kung gagamitin sa pagnenegosyo ang sasakyan ay pwede na ring bumili.  Sumakay ng dyip sa halip na taksi.  Mainam ang pagkuha ng health insurance/healthcard para pagdating ng araw na magkasakit ay hindi na mahihirapan ng ipambabayad.  Para makaiwas sa mga karamdaman, mag-ehersisyo at uminom ng mga bitamina. Ang mga hindi inaasahang income ay maaaring ituring na mga automatic savings.  Matutong magtabi para sa kinabukasan.  Huwag taasan ang lifestyle at wants.  Kung hindi mo naman kailangan ng credit card ay huwag ng kumuha.  Pero kung mayroon na kayo nito ay magkaroon ng self-control and use it wisely.

            Mag-impok sa bangko.  You should have atleast three bank accounts.  Magkaroon ka ng revolving, contingency at long term savings bank accounts – 70-20-10. Ang contingency funds ay mga bagay na hindi inaasahan na mangyayari kung kaya mayroon ng magagamit kung saka-sakali.  Long term savings naman kung darating ang panahon na kailangan niyo ng malaking pera para sa pangnenegosyo o bumili ng sasakyan. Maaari kayong mag-ipon sa halagang limit na ibinibigay ng PDIC na nagkakahalaga ng P500.00.

            Masasabing punung puno ng mga praktikal na payo sa mga mambabasa ang aklat kung nagnanais na baguhin ang sarili lalong lalo na sa pamamahala ng sahod.  Kung mababasa mo ito ay maaaring mabago ang iyong pananaw na kahit gaano kaliit ang sahod kung marunong kang magtipid at alam mo ang tamang paggasta ng iyong kinikita ay tiyak na hindi ka maghihirap sa oras ng pangangailangan.  Dito sinasabi na iwasan ang mga bagay na kung saan hindi ka makakatipid kabilang na ang hindi pagkuha ng ATM lalong lalo na kung wala ka ring ibabayad at wala kang self-control. 

             

           

                         

            

Salamat, CAS

        Ang pinagdausan.  Bandang alas-9:00 na ng kami ay dumating sa Aqua Park Del Carmen Beach Resort na matatagpuan sa Kauswagan,  Lagonglong, Misamis Oriental na pinagdausan sa aming XUCAS-Strategic Team Building.  Nagkakahalaga ng P50.00 ang kabayaran sa entrance.  May mga cottage at mga silid na pwedeng tuluyan ng mga nagnanais na magpalipas-gabi sa halagang P1,500 at P 1,200.   Maraming mga pwedeng mapagkalibangan o fun activities katulad ng Aqua Park na may mga inflated slides,  kayaking, banana boating, paddling, jet ski at wooden Bangka.  Mayroon din itong dalawang swimming pool: isa para sa mga bata at isa naman sa mga nakakatanda na may lalim na 5 talampakan.

    Ang Palatuntunan.  Nagsimula ito sa isang pambungad na pananalita ng mga guro ng palatuntunan kasama sina Sir Pia at Maam jom na ang pinaksa ay ang kahulugan ng STB.  Nagbigay ng kanyang pambukas na pananalita si Fr. Dean.  Dito ipinaliwanag niya ang STB at pinakilala rin niya ang mga bagong nakatalagang dekana at ang kanyang katuwang sa kolehiyo.   Nagkaroon ng pagpapakilala sa bawat kagawaran sa isang malikhaing paraan.  Nagkaroon din ng mga sayaw na pagtatanghal ang cluster mula sa Humanities at Drawing Interpretation ang mula sa Sciences sa pamumuno ng kagawaran ng Sikolohiya.  Naging masaya at punong-puno ng tawanan ang kabuuan ng palatuntunan dahil sa mga walang pakundangang pagpapatawa at no-holds barred na punch lines ni sir Pia.  Halos nangiyak-ngiyak na rin ako sa kakatawa at ang ibang mga guro.  Kabilang sa mga laro (games) ay ang banana eating contest,  cheese rin-a-hole relay,  toxic river, trivia, atbp na inihanda ni Maam Erna at Maam Jane.  Nagkaroon din ng Best in Beach Attire at Mr at Ms CAS na pinakahuling ginawa ito ay noong 2009.  Pinaglabanan nila ang mga sumusunod na kategorya:  gown (made out of crepe papers),  best in photo shoot,  at question and answer portion.  Nahirang na Ms. CAS si Maam April at Mr. CAS si sir Francis.  Sa kabuuan ng STB ay masaya naman at matagumpay.  Hindi rin maikakaila na masarap ang pagkain na naihanda.

Pagmamay-ari ni Mark Willameldia ang larawan

         Ang karanasan.  Nagpapasalamat ang mga guro sa mga taong nasa likod ng paghahanda ng STB sa pagkakataong ito sapagkat ang pader na nakaharang sa pagitan ng aming tanggapan at ang pinto na madalas na nakasara ay maaaring naghihiwalay sa amin sa iba pang mga kasama namin sa trabaho na pwede naman namin sana silang makilala nang lubos.  Sa STB,  inilalapit nito ang loob namin sa isa’t isa at siyang naging daan nang sa ganoon ay makapagbukas kami ng aming mga sarili at maging ganap na magkakaibigan at  kapatid na turingan.  Ika nga ang mga taong nakikilala mo ay biyaya ng Diyos sa iyo dahil sila ay mag-iiwan sa inyo ng alaala na makapagbabago sa iyong pagkatao.  Nawa ay hindi matutuldukan ang lahat sa pagkakataong iyon kundi marami pang susunod na magaganap ang ipagkakaloob sa amin ng pamantasan upang maging mailapit kaming lalo sa bawat isa.  Salamat, CAS!